Yonga Seti : Yonga seti (Chipset) ana kartın beynini oluşturan entegre bir devredir. Devre üzerindeki bütün trafiği bir trafik polisi gibi kontrol ederler. Veri akışını denetlemesi nedeniyle performansı etkiler. Eğer yonga setiniz kaliteli olursa veriler daha hızlı bir şekilde çabucak gerekli bölgelere iletilecektir. Yonga setlerinin özelliklerini değerlendirebilmek ve anlayabilmek için önce diğer bileşenleri iyice öğrenmeniz gerekiyor. Tavsiyem yonga setleri hakkında yapacağınız değerlendirmeyi sona bırakın.


Veri Yolları (BUS) : Ana kart üzerindeki bileşenlerin birbirleriyle etkileşimde bulunmasını sağlarlar. Bu yolların başında ISA (Industry Standard Architecture), PCI (Peripheral Componet Interconnect) ve AGP (Advanced Graphics Port) olarak isimlendirilen genişleme yuvaları gelir. Eğer ana kartın kendi üzerindeki bileşenlerin arasında veri akışını sağlanıyorsa buna sistem veri yolları denir. Tüm veri yolları 2 gruba ayrılmaktadır. Bunlar standart veri yoları ve adres veri yolları`dır. Bir veri yolunun kapasitesi çok önemlidir; çünkü, bir seferde ne kadar verinin gönderilebileceği buna bağlıdır. Mesela 16 bitlik bir veri yolu saniyede 16 bit veri aktarırken; 32 bitlik bir veri yolu saniyede 32 bit veri aktarır. Her veri yolunun Mhz cinsinde frekans (Saat Hızı) değeri vardır. frekansı yüksek olan veri yolu daha hızlı veri akışı sağlayarak programların daha hızlı çalışmasını sağlayabilir.

VERİYOLU BANT GENİŞLİĞİ FREKANS VERİ AKTARIMI
ISA 8 Bit
16 Bit 33.3 MHz
33.3 MHz 33.3 MB/sn
66.6 MB/sn
PCI 32 Bit 33.3 MHz 133.2 MB/sn
AGP 1X 32 Bit
32 Bit 33.3 Mhz x 1 = 33.3 MHz
66.6 MHz x 1 = 66.6 MHz 133.2 MB/sn
266.4 MB/sn
AGP 2X 32 Bit 66.6 MHz x 2 = 133.2 MHz 532.8 MB/sn
AGP 4X 32 Bit 66.6 MHz x 4 = 266.4 MHz 1065.6 MB/sn

Veri Aktarım MB/sn = Frekans x (Bant Genişliği / 8) (En düşük bant genişliği 8 bittir. Ve her 8 bitlik bant, frekans uzunluğu kadar veri aktarır. Bu sebeple frekansın bant çarpanı, bant genişliğinin 8?e bölünmesiyle bulunur.)

Tabloda veri yolların saniyedeki veri aktarımları gösterilmiştir. Anakartlarında kendi frekansları olur. Bunlara sistem frekansı denir. Eğer sistem frekansı 66 MHz ve 100 MHZ sistem frekansı desteklemiyorsa o zaman AGP 1X kullanılır. Aşağıdaki tablo yardımıyla bu konuyu açıklamaya çalışalım.

SİSTEM FREKANSI VERİ AKIŞ HIZI KULLANILAN KALAN
66 MHz 533 MB/sn 266 MB/sn 267 MB/sn
100 MHz 763 MB/sn 532 MB/sn 231 MB/sn
133 MHZ ? GB/sn üstü 1064 MB/sn ? MB/sn

Kullandığınız anakart yukarıda da belirttiğimiz gibi 66 Mhz sistem frekansını destekliyorsa saniyede 533 MB veri akışına izin verecektir. Böyle bir ana kartta 2X AGP kullanılırsa sisteme saniyede transfer edebileceği 533-532.8=0.2 MB/sn gibi komik bir kapasite kalmaktadır. Bu yüzden 2X AGP kartlar 100 MHz sistem frekansına sahip ana kartlarla birlikte kullanılabilir. Bu durumda sistemin desteklediği veri akış kapasitesinden geriye 763-532=231 MB kalmaktadır. 4X AGP veri yolunu kullanan kartlar ise daha piyasaya çıkmamış olan ama çıkacağı söylentisinin dolaştığı 133 MHZ sistem frekansına sahip ana kartlarca desteklenecektir. Bu kartların saniyedeki veri aktarım hızı 1 GB (GigaBayt)?nin üzerinde olacağı düşünülüyor ki böyle de olmak zorunda. Aksi halde 1 GB üzerinde bir veri aktarımını destekleyen bir ana kartta çalışması muhtemel 4X AGP kartından fayda beklememeliyiz.


Portlar Ve Konnektörler
Söz konusu bu noktalar klavyenin, farenin, (COM1 VE COM2), PRINTER?ın (LPT1) gibi bağlantı noktalarıdır. Üzerinde fazla durulması gerektiğine inanmadığım için fazla anlatmayacağım.


Bellek Yuvaları
Sistem belleklerinin takıldığı yerlerdir. Bu konuyu ayrıca bellek bölümünde inceleyeceğiz. Fakat bu noktada şunu söyleyebiliriz ki, 66 sistem frekansına sahip bir anakartta 66 MHz?lik bir RAM, 100 sistem hızına sahip bir anakartta 100 MHz?lik bir RAM kullanabilirsiniz.


İşlemci Yuvası
Söz konusu beynin takılacağı yuvadır. SLOT 1, SKOET 370 gibi yuva isimleri vardır. SLOT 1 modeller kartuş şeklinde olurken; SOKET 370 modelleri ufak elektrik çipi gibidir.


Ön Bellek (CACHE)
Bilgisayarın hızını belirleyen en önemli bileşen en yavaş bileşen?dir. Siz ne kadar hızlı bir işlemci alırsanız alın sabit diskiniz yavaş olursa işlemci bomboş oturup diskten veri gelmesini bekler. Bu gibi sorunların kaldırılması, en azından hafifletilmesi için ön bellek olarak bilinen CACHE uygulamasına gidilmiştir. Bilgisayar sık kullanılan bilgileri bu belleğe aktarır ve gerektiğinde yine buradan okur.

L1 CACHE :Birincil ön bellektir. Eğer bir dosyanın okunması gerekiyorsa önce buraya bakılır.
L2 CACHE :İkincil ön bellektir. Birincil ön bellekte bulamadığı zaman bakacağı ikinci yerdir.
RAM :Sistem belleğidir. Ön belleklerin hiç birinde yoksa bu bellek araştırılır.
Söz konusu dosya bu bölgelerin hiçbirinde bulanamamışsa o zaman sabit disk veya CD-ROM aranmaya başlar. İşte Cache dosyaların daha hızlı bulunması ve işlenmesi amacına yönelik bir bellek türüdür.



IRQ (Interrupt Request)
Kesme anlamına gelmektedir. İşlemci eğer bir işle meşgul ise başka şeyin farkına varamaz. Bu sebeple IRQ ile bir bileşenden emir gelir ve benimle de ilgilen uyarı mesajını verir. Kısacası işlemcinin işini böler. Klavyeden yazı yazarken ekran kartına sinyal yollar ve yazılanları ekranda gösterir ve sabit diske ulaşarak bunları kaydeder. Ancak bileşenlerin işlemciye sinyal gönderebilmesi için ayrı bir hat gerekmektedir. İşte bu hatta IRQ denir. bir bilgisayarda 0?dan 15?e kadar IRQ vardır. aşağıdaki tabloda işlevleri ile birlikte gösterilmiştir.

IRQ İŞLEVLERİ
0 Sistem saati için kullanılır.
1 Klavye için kullanılır.
2 Programlanabilir IRQ denetleyicisidir. Modemler, COM3 ve COM4 portları olarak da kullanılır.
3 COM2 Portudur. Modem, ses ve ağ kartları, COM4, yedekleme birimlerini hızlandıran kartlarca kullanılır.
4 COM1 Portudur. Modem, ses ve ağ kartları, COM4, yedekleme birimlerini hızlandıran kartlarca kullanılır.
5 Ses kartı, paralel portlar (LPT2, LPT3), COM3, COM4, modemler, ağ kartları, MPEG kartları
6 Disket sürücüsü denetleyicisidir.
7 İlk paralel port olan LPT1 denetleyicisidir.
8 Gerçek zamanlı saat
9 Ağ kartları, ses kartları, SCSI kartları, PCI aygıtlar, yeniden yönlendirilen IRQ2 aygıtları
10 Ağ kartları, ses kartları, SCSI kartları, PCI aygıtlar, ikinci ve dördüncü IDE kanalları.
11 Ağ kartları, ses kartları, SCSI kartları, PCI aygıtlar, üçüncü ve dördüncü IDE kanalları.
12 PS/2 fare, görüntü, ağ, ses, SCSI kartları, PCI aygıtları,üçüncü IDE kanalı.
13 Matematiksel işlemci (FPU)
14 Birinci IDE kanalı, SCSI kartlar
15 İkinci IDE kanalı, ağ ve SCSI kartları




DMA (direct memory access) Kanalları
Doğrudan bellek erişim kanalları, sistem içinde çoğu aygıtın bellek ile doğrudan iletişim için kullandığı yollardır. Bu yüzden daha az soruna yol açarlar. DMA kanalları sayesinde bileşenler kendi aralarında iletişim yapabilmektedir. Eskiden bir bileşen bir diğerine sinyal yollarken önce işlemciye uğramak zorunda kalırdı. Bu hem zaman kaybına yol açardı hem de işlemciye yük bindirirdir. DMA sayesinde işlemci üzerinden bu yük kaldırılmıştır. Bilgisayarlarda 0?dan 7?ye kadar 8 DMA kanalı bulunur. Bunları ince ince açıklamayacağım; ama, ses kartı , SCSI kartı, ağ, kartı, yazıcı portu (LPT1) tarafından kullanıldıklarını belirtmekte yarar vardır.


Bios
Bilgisayarda bulunan temel seviye yazılımıdır. Bilgisayar bileşenleri ile işletim sistemleri arasında arayüz görevi görür. Bu anlamda donanım ayarlarını kontrol etmektedir. Bilgisayarın boot edilmesinden ve diğer işlevlerden dahi o sorumludur. Klavyenin takılı olmaması, belleğin tam oturmaması gibi aksaklıkları açılışta kontrol eder. Söz konusu bu yazılım Bios yonga setinde bulunur. Üzerinde FLASH BIOS yazar. Değiştirilerek daha yenisi takılabilir.